6. Sınıf Sesin Sürati Konu Anlatımı ile ilgili içeriği yukarıdaki bağlantıdan indirerek kullanabilirsiniz.
Ses, titreşimler sonucu oluşur ve her yönde dalgalar halinde yayılır. Sesin maddenin tanecikleri sayesinden bir noktadan başka bir noktaya iletilir. Maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ne kadar az ise, ses o kadar süratli yayılır. Bu yüzden;
Sesin süratı nelere bağlı?
1) Maddenin fiziksel hali: Ses en süratli katılarda, sonra sıvılarda ve en yavaş gazlarda yayılır. Bunun sebebi tanecikler arası boşlukların farklı olmasıdır. Aynı fiziksel halde bulunan maddelerde de sesin sürati birbirinden farklıdır. Bunun sebebi de yine maddeyi oluşturan taneciklerin dizilimidir.
2) Ortamın sıcaklığı: Ortam sıcaklığı arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Çünkü sıcaklığın artması taneciklerin hareketini artıracaktır.
3) Ortamın yoğunluğu: Ortamın yoğunluğu arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Çünkü birim hacimdeki madde miktarı yani tanecik sayısı fazla olduğu için sesin hızı daha fazla olmaktadır.
Işık ve sesin süratlerinin karşılaştırılması:
Işığın bir saniyedeki hızı 300000 kilometre/saniye, sesin bir saniyedeki hızı 340 metre/saniye’dir. Bu yüzden Yağmurlu bir günde önce şimşeğin çaktığını görürüz. Daha sonra da gök gürültüsünü duyarız. Başka bir örnek verecek olursak havai fişek atıldığında önce ışığını görürüz, sonra patlama sesini duyarız.
Ses bir enerjidir
Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir. Kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır. Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin birbirine temas etmesi gerekir. Sesin bir enerji olduğunu ispatlayan örnekler aşağıda verilmiştir;
Ses, titreşimler sonucu oluşur ve her yönde dalgalar halinde yayılır. Sesin maddenin tanecikleri sayesinden bir noktadan başka bir noktaya iletilir. Maddenin tanecikleri arasındaki boşluk ne kadar az ise, ses o kadar süratli yayılır. Bu yüzden;
- Ses en süratli katılarda yayılır. Çünkü tanecikler arası boşluk en azdır.
- Ses sıvılarda katılara göre daha az süratle yayılır. Çünkü sıvılarda tanecikler arası boşluk katılara göre fazladır.
- Ses en yavaş gazlarda yayılır. Çünkü tanecikler arasında boşluk en fazladır.
- Ses boşlukta yayılmaz. Çünkü boşlukta tanecikler yoktur.
Sesin süratı nelere bağlı?
1) Maddenin fiziksel hali: Ses en süratli katılarda, sonra sıvılarda ve en yavaş gazlarda yayılır. Bunun sebebi tanecikler arası boşlukların farklı olmasıdır. Aynı fiziksel halde bulunan maddelerde de sesin sürati birbirinden farklıdır. Bunun sebebi de yine maddeyi oluşturan taneciklerin dizilimidir.
2) Ortamın sıcaklığı: Ortam sıcaklığı arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Çünkü sıcaklığın artması taneciklerin hareketini artıracaktır.
3) Ortamın yoğunluğu: Ortamın yoğunluğu arttıkça sesin yayılma hızı da artar. Çünkü birim hacimdeki madde miktarı yani tanecik sayısı fazla olduğu için sesin hızı daha fazla olmaktadır.
Işık ve sesin süratlerinin karşılaştırılması:
Işığın bir saniyedeki hızı 300000 kilometre/saniye, sesin bir saniyedeki hızı 340 metre/saniye’dir. Bu yüzden Yağmurlu bir günde önce şimşeğin çaktığını görürüz. Daha sonra da gök gürültüsünü duyarız. Başka bir örnek verecek olursak havai fişek atıldığında önce ışığını görürüz, sonra patlama sesini duyarız.
Ses bir enerjidir
Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir. Kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır. Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin birbirine temas etmesi gerekir. Sesin bir enerji olduğunu ispatlayan örnekler aşağıda verilmiştir;
- Çok alçaktan uçan bir savaş uçağının oluşturduğu ses enerjisi, pencere camlarını kırabilir.
- Opera sanatçıları çıkardıkları tiz ses ile cam bardağı kırabilir.
- Hoparlörün yanına yakılan bir mumun alevi ses enerjisi ile titreşir.
- Dağlarda düşük şiddetli bir ses yüzünden çığ oluşabilir.
- Böbrek taşının kırılmasında ses enerjisinden yararlanılır.
- Mikrofonda ses enerjisi elektrik enerjisine dönüşmektedir.