Konu Anlatımı 8. Sınıf Periyodik Sistem Konu Anlatımı

Element atomuyla ilgili bilinmesi gerekenler:




Proton:

• Atom numarası olarak da bilinir.
• Atomun çekirdeğinde bulunur.
• + yüklü hareketsiz taneciklerdir.
• Maddenin kimliğini belirleyen taneciktir.
• Elementin proton sayısı kesinlikle değişmez.
• Proton sayısı= elektron sayısı +iyon yükü

Nötron:

• Atomun çekirdeğinde bulunur.
• Yüksüz ve hareketsiz taneciklerdir.

Elektron:

• Çekirdeğin etrafında sürekli olarak 3 boyutlu hareket halindedir.
• – yüklü taneciklerdir.

Kütle numarası:

• Atom kütlesi olarak da ifade edilir.
• Proton ve nötron sayıları toplanarak bulunur.
• Elektronların sahip oldukları ağırlıkları yok denecek kadar az olduğu için hesaplamaya katılmaz.
• Kütle numarası= proton sayısı + nötron sayısı

İyon yükü:

• Elektron alışverişi yapan atomlara iyon denir.
• Atom elektron vermiş ise + yüklü iyon şeklini alır.
• Atom elektron almış ise – yüklü iyon şeklini alır.

Geçmişten günümüze periyodik sistem:

• Bilinen Tüm elementleri belirli bir düzene göre sıralayan sisteme periyodik sistem denir.
• Elementlerin incelenmesini kolaylaştırır.
• Periyodik tablo, periyodik cetvel, periyodik çizelge, periyodik sistem gibi isimlerle de anılabilir.

Wolfgang Döbereiner:

• Periyodik tablo ile ilgili ilk çalışmayı yapmıştır.
• Periyodik tabloyu benzer özellikler gösteren üçerli gruplar oluşturarak yapmıştır. (Triadler kuralı)

Alexandre Beguyer de Chancourtois:

• Benzer fiziksel özellik gösteren elementleri dikey sıralarda olacak şekilde sarmal olarak sıralayarak oluşturmuştur.
• Oluşturduğu periyodik tabloda elementler dışında bazı iyonlar ve bileşiklere de yer vermiştir.

John Newlands:

• O günlerde bilinen 62 elementi atom ağırlıklarına göre sıraladı ve benzer özellik gösterenleri gruplara ayırarak tabloyu oluşturdu.
• Oluşturduğu tabloyu müzik notalarına benzetmiştir.
• Newlands’a göre atom ağırlıkları 8’in katı olan elementler benzerdir ve bir numaralı elementten sonra gelen sekizinci element ilk elementin bir çeşit tekrarıdır. (Oktav kanunu)

Dimitri Ivanovic Mendeleyev – Lothar Meyer:

• Birbirinden habersiz aynı çalışmaları yapmışlardır. Ancak Mendeleyev elementleri artan atom ağırlıklarına göre sıralarken, Meyer benzer fiziksel özelliklerine göre sınıflandırmıştır.

Lothar Meyer ve Periyodik Tablosu

• Mendeleyev 12 satır ve 8 sütundan oluşan tabloyu hazırladı ve bazı yerleri henüz keşfedilmedi diye boş bıraktı.
• Mendeleyev’in oluşturduğu tablo günümüzdeki tabloya en yakındır. Bu yüzden periyodik tablonun “babası” olarak bilinir.

Dimitri Mendeleyev ve Periyodik Tablosu
Henry Moseley:

• Elementleri atom numaralarına(proton sayısı) göre sınıflandırarak periyodik sistemi düzenledi.

Glenn Seaborg:

• En alttaki iki sırayı ekleyerek (lantanit-aktinit) periyodik cetvele son halini vermiştir.

Periyodik sistem:

Elementlerin belirli bir düzene göre sıralanıp sınıflandırıldığı, element atomları ile ilgili bilgiler içeren çizelgeye periyodik sistem denir.

Periyodik cetvelin özellikleri:

• Periyodik tabloda 7 tane periyot, 18 tane grup vardır.
• Periyodik tabloda yatay sıralara periyot, dikey sıralara grup
• Gruplardan 8 tanesi A grubu, 10 tanesi B grubudur.
• Aynı grupta bulunan elementler birçok yönden benzer özelikler gösterir.
• 1. Periyotta Hidrojen ve Helyum olmak üzere iki element vardır. 2. ve 3. Periyotta 8’er tane element vardır.
• B grubu elementleri 4. Periyottan itibaren başlar.
• Tablonun sol tarafında metaller, sağ tarafında ise ametaller vardır.
• Elementin son yörüngesindeki elektron sayısına değerlik elektron sayısı Değerlik elektron sayısı bize grup numarasını verir.
• Periyot sayısı, enerji seviyesi, katman sayısı, yörünge sayısı aynı anlama gelmektedir.
• Periyodik cetvel; metal, ametal ve yarı metal olmak üzere üç sınıfa ayrılır.
• Periyodik cetvelde bazı grupların özel isimleri vardır.
  • 1A Grubu – Alkali metaller
  • 2A Grubu – Toprak alkali metaller
  • 3A Grubu – Toprak metaller
  • 7A Grubu – Halojenler
  • 8A Grubu – Soygazlar(Asal gazlar)

Metaller:

• Periyodik tablonun sol tarafında bulunurlar. (Hidrojen hariç)
• Parlak renge sahiptirler.
• Isı ve elektriği iyi iletirler.
• Civa hariç hepsi oda sıcaklığında katı halde bulunurlar.
• Elektron vermeye yatkındırlar.
• Bileşik oluştururken (+) yüklü katyon oluştururlar.
• Atomik yapıdadırlar.
• Tel ve levha haline gelebilirler, işlenebilirler.
• Metallerle karışım oluştururlar. (alaşım)
• Ametallerle elektron alış-verişi yaparak iyonik bağlı bileşik oluştururlar.
• Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
• Sulu çözeltileri bazik özellik gösterir.
• Canlıların yapısında çok az bulunur.

Ametaller:

• Periyodik tablonun sağ tarafında bulunurlar.
• Mat renge sahiptirler.
• Isı ve elektriği iyi iletmezler.
• Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halde bulunabilirler.
• Elektron almaya yatkındırlar.
• Bileşik oluştururken (–) yüklü anyon oluştururlar.
• Moleküler yapıdadır.
• Kırılgandırlar. Tel ve levha haline gelemezler.
• Metallerle elektron alış-verişi yaparak iyonik bağlı bileşik oluştururlar.
• Ametallerle elektron ortaklaşa kullanımı ile kovalent bağlı bileşik oluştururlar.
• Erime ve kaynama noktaları metallere göre düşüktür.
• Sulu çözeltileri asidik özellik gösterir.
• Canlıların yapısında bol miktarda bulunur.

Soygazlar:

• Periyodik tablonun en sağında bulunur.
• Oda sıcaklığında gaz haldedirler.
• Kararlı bir yapıda oldukları için elektron alıp vermezler. Diğer elementler ile bileşik oluşturmazlar.
• 8A gurubunda yer alırlar.
• Tek atomlu, atomik yapıdadırlar.
• Son katmanlarında maksimum sayıda elektron vardır.

Yarı metaller:

• Görünüşleri parlak veya mat olabilir.
• Tel ve levha haline getirilebilirler.
• Elektriği ve ısıyı metallere göre daha az iletirler.
• Elektronik devrelerde ve optik malzemelerin yapımında kullanılır.
• Oda sıcaklığında katı halde bulunurlar.
• Bor, silisyum, germanyum, arsenik, tellür ve polonyum yarı metallere örnektir.
• Fiziksel özellikleri metallere benzerler.
• Kimyasal özellikler ametallere benzerler.

Periyodik cetvelde yukarıdan aşağı doğru inildikçe:

• Atom numarası artar.
• Kütle numarası artar.
• Elektron sayısı artar.
• Metalik özellik artar.
• Ametalik özellik azalır.
• Elektron verme isteği artar, elektron alma isteği azalır.
• Atom çapı büyür.
• Değerlik elektron sayısı, grup numarası değişmez.
• Periyot sayısı artar.

Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gidildikçe:

• Atom numarası artar.
• Kütle numarası artar.
• Elektron sayısı artar.
• Metalik özellik azalır.
• Ametalik özellik artar.
• Elektron verme isteği azalır, elektron almaz isteği artar.
• Atom çapı küçülür.
• Değerlik elektron sayısı, grup numarası artar.
• Periyot sayısı değişmez.

Elementin periyodik tabloda yerini bulma:

1. Periyodik tabloda bir elementin yeri bulunurken, o elementin nötr haldeki elektron dizilimine bakılır.

Unutma: Proton sayısı elektron sayısına eşit ise nötr atom denir.

1. Periyot maksimum 2 elektron alır, 2. Periyot maksimum 8 elektron alır, 3. Periyot maksimum 8 elektron alır.
2. Elektron dağılımı yapılırken; 1. Periyot dolmadan 2. Periyoda geçilmez, 2. Periyot dolmadan 3. Periyoda geçilmez, 3. Periyot dolmadan 4. Periyoda geçilmez.
3. Elektron dizilimi yapıldıktan sonra oluşan dağılımda kaç periyot varsa bize periyot numarasını verir ve son periyotta bulunan elektron sayısı (değerlik elektron sayısı) bize grup numarasını verir.

Unutma: Helyumun son periyodunda elektron sayısı 2 olmasına rağmen 8A grubunda yer alır. Çünkü kararlı yapıdadır.